Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού των ενώσεων πουρίνης .Το ουρικό οξύ συνήθως δεν προέρχεται κατευθείαν από την κατάποση αλλά παράγεται στο ήπαρ από την αποικοδόμηση των διαιτητικών και ενδογενώς παραγόμενων ενώσεων πουρίνης . Διατροφική πρόσληψη φαίνεται να παρέχει μια σημαντική πηγή ουρικού οξέος . Έτσι εάν αποκλείσουμε την πρόσληψη ουσιών που παρέχουν το ουρικό οξύ τότε η απέκκριση του ουρικού οξέος με τα ούρα μειώνεται κατά 40 % .
Το ουρικό οξύ δεν μπορεί να αφομοιωθεί από τους ανθρώπινους ιστούς και έτσι πρέπει να απομακρυνθεί με το έντερο ή τα νεφρά .Το 1/3 του ουρικού οξέος αποβάλλεται από το έντερο και τα 2/3 από τα νεφρά .
Υπερουριχαιμία ορίζεται ως επίπεδο ουρικού οξέος στον ορό μεγαλύτερο του 7.0 mg/dL όσον αφορά τους ενήλικες άνδρες και 6.0 mg/dL όσον αφορά τις γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση.
Υπερουριχαιμία έχουμε όταν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στον ορό είναι αυξημένα και αυτό έχει επιβεβαιωθεί δυο φορές .
Ήπια αύξηση θεωρείται πως είναι μέχρι 9.0 mg/dL και συνήθως αυτές οι αυξήσεις είναι παροδικές , συνήθως έχουν να κάνουν με διατροφικές συνήθειες και δεν προκαλούν ουρική αρθρίτιδα .
Κληρονομικό χαρακτήρα έχει η ουρική αρθρίτιδα σε ποσοστό 20% .
Εμφανίζεται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες και μετά τη πέμπτη δεκαετία της ζωής .Μπορεί να είναι ιδιοπαθής ή πολυπαραγοντική νόσος .
Οι κύριες αιτίες αύξησης ουρικού οξέος είναι :
— χρόνια νεφρική ανεπάρκεια οποιαδήποτε μορφής
— μείωση κυκλοφορούντος ενδοαγγειακού όγκου εξαιτίας
απώλειας υγρών ή λόγω καρδιακής ανεπάρκειας .
— διαβητική κετοξέωση ή κετοξέωση από αποχή από φαγητό .
— παχυσαρκία
— υποθυρεοειδισμός
— υπερπαραθυρεοειδισμός
— φάρμακα όπως είναι τα διουρητικά , ασπιρίνη σε μικρές δόσεις ,
κυκλοσπορίνη και άλλα .
— Αφυδάτωση
— κληρονομικές ανωμαλίες στη ρύθμιση της σύνθεσης του νουκλεοτιδίου πουρίνης
— διαταραγμένο μεταβολισμό ΑΤΡ
— διαταραχές με αποτέλεσμα την αύξηση του κύκλου αναπαραγωγής των κυττάρων .
— αιμολυτικές διεργασίες
— αλκοόλ
— Αυξημένη πρόσληψη πουρινών με την τροφή ( συκώτι ,νεφρά , αρνί ,
κατσίκι , θαλασσινά , σπανάκι , μανιτάρια , κουνουπίδι κτλ)
— παχυσαρκία
– άσκηση και άλλα
— Λήψη φρουκτόζης, κληρονομική δυσανεξία στη φρουκτόζη
Φυσικά υπάρχουν και πολλές άγνωστες αιτίες υπερουριχαιμίας
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΥΞΗΜΕΝΟΥ ΟΥΡΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ
Διαταραχές που σχετίζονται με αύξηση ποσότητας ουρικού οξέος στο αίμα και εναπόθεσης κρυστάλλων ουρικού στα όργανα :
–Αρθρώσεις : Ουρική αρθρίτιδα
–Νεφρά : Νεφρολιθίαση και Νεφροπάθεια από υπερουριχαιμία
–Καρδιά και Αγγεία : Υπέρταση και Καρδιαγγειακές παθήσεις
–Σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη
Κλινικές εκδηλώσεις
Οξεία Ουρική Αρθρίτιδα (ΠΟΔΑΓΡΑ)
Ουρική αρθρίτιδα ορίζεται ως εναπόθεση κρυστάλλων νατρίου ουρικού οξέος στους ιστούς από κρυσταλλοποίηση ουρικού οξέος . Βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη της ουρικής αρθρίτιδας αποτελεί η σημαντική αύξηση ολικού σωματικού ουρικού οξέος . Συνήθως τα επίπεδα ουρικού είναι > 9 mg/dL .
Η τυπική κλινική εικόνα περιλαμβάνει :
Δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ επιπέδων ουρικού οξέος στο αίμα και εμφάνισης ή εκδήλωσης ουρικής αρθρίτιδας .
Μέχρι και 40 % από τους ασθενείς με οξεία ουρική αρθρίτιδα έχουν φυσιολογικά επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα !!!
Νεφρολιθίαση ουρικού οξέος
Αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στα ούρα έχουν αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας λίθων . Όμως αυτό δεν είναι τόσο συχνό φαινόμενο . Συνήθως η αύξηση ουρικού στο αίμα δεν αυξάνει αντίστοιχα τα επίπεδά του και στα ούρα .
Η συχνότητα εμφάνισης λίθων στο ουροποιητικό σύστημα : περίπου 5-10% των λίθων ουροποιητικού συστήματος είναι ουρικού οξέος .
Δεύτερος βασικός παράγοντας υπεύθυνος για τη δημιουργία λίθων ουρικού είναι η οξύτητα των ούρων δηλ. το pH . Όσο πιο όξυνα είναι τα ούρα τόσο πιο εύκολα δημιουργούνται οι λίθοι . Σε αυτό συντελούν κάποιες παθήσεις (σακχαρώδης διαβήτης μεταβολικό σύνδρομο , χρόνια διάρροια ) και φυσικά οι καταχρήσεις .
Κλινική Εικόνα :Συνήθως οι ασθενείς προσέρχονται με πόνο πίσω στα πλευρά = Κολικός Νεφρού . Στα ούρα αποκαλύπτεται συνήθως αιματουρία κατά την ώρα του κολικού . Μερικές φορές οι ασθενείς καταλαβαίνουν πως περνάνε και πέφτουν οι πετρούλες με τα ούρα .
Διάγνωση : Με ακτινογραφία οι λίθοι αυτοί δε φαίνονται . Η αποκάλυψη τους γίνεται με αξονική τομογραφία και υπερήχους .
Νεφροπάθεια προκαλούμενη από ουρικό οξύ
Υπάρχουν δυο είδη νεφροπάθειας : οξεία και χρόνια .
Η οξεία χαρακτηρίζεται από οξεία νεφρική ανεπάρκεια λόγω αυξημένης παραγωγής και απέκκρισης ουρικού οξέος με δημιουργία κρυστάλλων μέσα στα σωληνάρια των νεφρών .Συνήθως παρατηρείται όταν το ουρικό οξύ ξεπερνάει τα 15 mg/dL στο αίμα . Αυτό συμβαίνει κυρίως σε λευχαιμίες . Στην οξεία κατάσταση η θεραπεία είναι μόνο ενδονοσοκομειακή με καλή ενυδάτωση και φαρμακευτική αγωγή .
Η χρόνια χαρακτηρίζεται από εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού στο διάμεσο ιστό μέσα στα νεφρά . Η προφύλαξη από βλάβη νεφρών γίνεται με αυξημένη πρόσληψη υγρών και σωστή διατροφή με μειωμένη πρόσληψη τροφών με αυξημένα επίπεδα πουρινικών ενώσεων .
Θεραπεία :
Η θεραπεία συνίσταται στην πρόληψη επεισοδίου και αντιμετώπιση οξείας εισβολής .
Προληπτική θεραπεία περιλαμβάνει :
Υπερουριχαιμία και ουρική αρθρίτιδα συνδέονται άμεσα με τις καταστάσεις όπως η υπέρταση, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, υπερλιπιδαιμία, αθηροσκλήρωση, και την κατάχρηση αλκοόλ .Έτσι η επίτευξη ιδανικού βάρους , άσκηση και αποφυγή αλκοόλ όχι μόνο βελτιώνουν και πολλές φορές θεραπεύουν τις ασθένειες αυτές αλλά και μειώνουν το ουρικό οξύ στο αίμα .
Η παχυσαρκία και οι δίαιτες : στους άνδρες με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) 25 kg/m2 ή μεγαλύτερο ο κίνδυνος ανάπτυξης ουρικής αρθρίτιδας είναι αυξημένος και διπλασιάζεται όταν το βάρος ξεπερνάει κατά 13-14 κιλά από το ιδανικό .
Συνήθως εάν κάποιος κάνει μόνο δίαιτα ουρικού οξέος χωρίς να βελτιώνει τη διατροφή του ποιοτικά τότε η δίαιτα αυτή δεν αποδίδει και η φαρμακευτική αγωγή δε βοηθάει στην πρόληψη των επεισοδίων .
Οι ασθενείς πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση υπερβολικών θερμίδων ώστε να χάσουν βάρος , πρέπει να αντικαταστήσουν τους εξευγενισμένους =ραφινέ υδατάνθρακες ( δηλ. τα λευκά αμυλούχα όπως ζάχαρη, μακαρόνια, ρύζι, ψωμί, αλεύρι και τα πιο πολλά παράγωγα του) με σύνθετους υδατάνθρακες ( βρίσκονται σε τροφές που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία και καταναλώνονται στη φυσική τους μορφή, όπως τα λαχανικά, τα φρούτα, η καστανή ζάχαρη, τα φασόλια και οι φακές, τα προϊόντα ολικής άλεσης, οι πατάτες κ.ά. ).
Η συχνή κατανάλωση τροφίμων ή ποτών που περιέχουν φρουκτόζη και ζάχαρη αυξάνουν τον κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας . Ιδιαίτερα να αποφεύγονται τα σιροπιαστά, κρεμώδη γλυκά και σακχαρούχα ποτά .
Οι πρωτεΐνες πρέπει να προσλαμβάνονται από προϊόντα με χαμηλά λιπαρά ενώ πρέπει να μειωθεί η πρόσληψη κόκκινου κρέατος . Απαγορεύεται η κατανάλωση αλλαντικών, εντοσθίων, συκωτιού, νεφρών. Επιτρέπονται άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα .
Δεν επιτρέπονται τα τηγανητά, πατατάκια , γαριδάκια, σούπες εμπορίου με κρέας και οι διάφορες σάλτσες .
Από ψάρια πρέπει να αποφεύγονται οι σαρδέλες, σκουμπρί και τα οστρακοειδή .
Αλκοόλ : Αυξημένη κατανάλωση μπύρας και οινοπνευματωδών αυξάνουν την ανάπτυξη ουρικής αρθρίτιδας κατά 2,5 φορές . Οι ασθενείς δεν πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα από 2 ποτά την ημέρα για τους άνδρες και 1 ποτό για τις γυναίκες .
Σε παρόξυνση της ουρικής αρθρίτιδας απαγορεύονται τα όσπρια, μπιζέλια ,σπαράγγια, και το σπανάκι.
Επειδή η ενυδάτωση και η ιατρική θεραπεία μπορεί να οδηγήσουν σε διάλυση λίθου ουρικού οξέος, πιο επεμβατικές διαδικασίες (όπως η λιθοτριψία με υπερήχους ) συνήθως δεν απαιτείται. Οι τρεις επιλογές θεραπείες για ασθενείς με νεφρολιθίαση ουρικού οξέος περιλαμβάνουν
Α. — Αλκαλοποίηση των ούρων
Β. — Αύξηση της πρόσληψης υγρών
Γ. — Μείωση παραγωγής ουρικού οξέος με φάρμακα
Αλκαλοποίηση των ούρων προϋποθέτει στόχο το pH ούρων να είναι μεταξύ 6.1 και 7.0 . Γι αυτό χορηγείται ανθρακικό κάλιο ή κιτρικό κάλιο και ο ασθενής ελέγχει το pH ούρων του ώστε να είναι σε επιθυμητά επίπεδα .
Έπειτα πρέπει όλοι οι ασθενείς να λαμβάνουν αρκετά υγρά από του στόματος το λιγότερο 2 λίτρα το 24ωρο .
Για τη μείωση παραγωγής ουρικού οξέος και αντιφλεγμονώδη δράση προστίθεται φαρμακευτική αγωγή, εάν οι παραπάνω τρόποι δε βοηθάνε
Προδιαθεσικοί παράγοντες και τι πρέπει να προσέξουμε για να μην προκαλέσουμε
ένα επεισόδιο κρίσης ουρικής αρθρίτιδας .
Οι στόχοι θεραπείας είναι : επίτευξη επιπέδων ουρικού οξέος στο αίμα <6 mg/dL σε ασθενείς που παθαίνουν ή είναι πιθανό να πάθουν ουρολιθίαση και αποφρακτική ουροπάθεια. Αντίθετα σε ασθενείς των οποίων η παρατεταμένη ασυμπτωματική υπερουριχαιμία δεν συνοδεύεται από μια πάθηση σχετιζόμενη με το ουρικό οξύ η οποία μπορεί να παρουσιάσει τέτοιους κινδύνους προτείνεται στόχος <8 mg / dL . Σε ασθενείς με ανάπτυξη τόφων ο στόχος είναι <5 mg / dL , καθώς χαμηλότερα επίπεδα ουρικού στον ορό φαίνεται να πετυχαίνουν την διάλυση τους.
Πόσο συχνά πρέπει να μετριέται το ουρικό οξύ ; Σε ρυθμισμένους ασθενείς αρκεί μια φορά το χρόνο. Διαφορετικά σε αυτούς που προσπαθούν να ρυθμίσουν φαρμακευτικά τα επίπεδα ουρικού : ανά μήνα καθώς αυξάνει η δόση του φαρμάκου , μετά σε σε 3 μήνες , και σε 6 μήνες αφού σταθεροποιηθεί η κατάσταση .